بر کسی پوشیده نیست که بخش عمده‌ای از ارز کشورمان از طریق فروش نفت‌خام تأمین و سپس با فروش ارز حاصل از آن و تزریق به بازار، قیمت ارز کنترل می‌شود. رئیس‌جمهور جدیدی قرار است بر مسند ریاست بنشیند و فروش نفت‌خام یکی از موضوعاتی است که با ارائه آمار و ارقام و اطلاعات در حوزه انرژی و به خصوص نفت‌خام می‌شود اثرگذاری آن را بر مذاکرات و آینده قیمت ارز واکاوی کرد.
طی ۱۶ سال گذشته همواره در فصل تابستان قیمت نفت صعودی بوده است، این موضوع دلایل اقتصادی دارد، مانند اینکه بیش از ۶۵درصد از انرژی برق در دنیا از سوی انرژی فسیلی تأمین می‌شود و میزان مصرف برق در تابستان به دلیل گرمای هوا و احتیاج به تبدیل برق به برودت بیشتر و در انتها تبدیل نفت به برق زیادتر می‌شود.
از طرفی در فصل تابستان مدارس تعطیل هستند و خانواده‌ها فرصت دارند مسافرت تابستانی بروند و این موضوع چه مسافرت با قطار باشد، چه هواپیما، چه کشتی، بیشتر تأمین انرژی بر گردن انرژی فسیلی است و طبق آمار ۹۵درصد جابه‌جایی مسافر با انرژی فسیلی انجام می‌شود.
ولی تمام این دلایل شاید نیمی از علت بالارفتن قیمت نفت در تابستان است. مهم‌ترین دلیل بالا رفتن قیمت نفت در تابستان، مربوط به قرارداد‌های آتی نفت است. معمولاً اگر کشور یا شرکتی بخواهد نفت بخرد، باید از طریق بازار آتی اقدام به خرید کند که سررسید‌های میان‌مدت دو تا شش ماه دارد، بنابراین خرید نفت در قیمت‌های پایین در تابستان و در بازار آتی به علت دریافت محصول در زمستان بسیار رایج است و همه این موضوعات دست‌به‌دست هم می‌دهند تا در ۱۶ سال گذشته قیمت نفت در تابستان گران‌تر از زمستان باشد. هم اکنون کل مصرف نفت دنیا در روز حدود ۱۰۰میلیون بشکه و کل فروش اوپک در روز حدود ۲۰میلیون بشکه است.
طبق برآورد‌ها آخرین کشوری که ذخایر انرژی فسیلی آن تمام می‌شود، ایران است ولی این موضوع دلیل خوبی برای جایگزینی انرژی فسیلی با انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک در ایران نیست.
گنجایش کل ذخایر استراتژیک نفتی امریکا ۶۳۰میلیون بشکه است، یعنی تقریباً به اندازه مصرف شش روز مصرف کل کشورها.
هم اکنون ۳۷۰میلیون بشکه از این ذخایر پر است. در ابتدای جنگ روسیه و اوکراین ذخایر نفت امریکا تقریباً پر بود و با شروع جنگ و رسیدن قیمت به محدوده ۱۴۵دلار امریکا شروع به تزریق نفت در بازار‌های جهانی با قیمت بالا کرد تا قیمت انرژی فسیلی پایین بیاید و از طرفی تورم امریکا سر به فلک نگذارد، سپس با پایین‌آمدن قیمت نفت و در پی آن پایین‌آمدن تورم، امریکا در قیمت‌های پایین مجدداً شروع به پر کردن ذخایر استراتژیک خود کرد. کل مصرف نفت در امریکا روزانه ۵/۱۹ میلیون بشکه و کل میزان تولیدشده در امریکا ۱۳میلیون بشکه است که از این مقدار روزانه حدود ۴میلیون بشکه صادر می‌شود، بنابراین می‌توان به این نتیجه رسید در تابستان و در اوج مصرف امریکا روزانه احتیاج به واردات حدود ۱۰میلیون بشکه دارد.
از طرفی میانگین مصرف روزانه چین چیزی حدود ۱۶میلیون بشکه نفت در روز است که از این مقدار حدود ۲/۴ میلیون بشکه مربوط به تولیدات همین کشور است و در واقع کشور چین احتیاج به واردات روزانه ۱۲میلیون بشکه نفت دارد. با یک حساب سرانگشتی می‌توان به این نتیجه رسید که هم اکنون اگر نفت کشور‌های تحریم‌شده از سوی امریکا در بازار نفت نباشد، امریکا نمی‌تواند ذخایر استراتژیک خود را لبریز کند، از طرفی همین تولیدات فعلی کفاف مصرف در تابستان را نیز به سختی می‌دهد، اما این روند بسیار گذراست. با گذشت زمان و اوج مصرف در تابستان و با نزدیک‌شدن به زمستان و پایین‌آمدن قیمت نفت و پرشدن ذخایر استراتژیک نفتی امریکا در قیمت‌های پایین که البته همراه با روی کارآمدن رئیس‌جمهور جدید در امریکاست، وضعیت فروش و مصرف نفت دچار دگردیسی خواهد شد و ممکن است در جهان عرضه از تقاضا در زمستان پیشی بگیرد و قیمت نفت در سرازیری بیفتد.
در چنین موقعیتی دیگر امریکا دلیلی ندارد برای بازگذاشتن کانال فروش نفت ایران و دیگر کشور‌های نفت‌خیز تحریمی، حال می‌خواهد شخص رئیس‌جمهور امریکا ترامپ باشد یا بایدن، تأثیری در این موضوع و موضع‌گیری نخواهد داشت، چون دلیل عقلانی برای بازگذاشتن کانال فروش نفت ایران در تمام شدن ذخایر استراتژیک و گذر از پیک مصرف بود که دیگر وجود ندارد.
حال اگر در این حالت موضوع مذاکره با نگاه به نفت مطرح شود، از قبل نتیجه آن مشخص است، چون در این حالت باید از موضع ضعف وارد مذاکرات شد. راهکارهای دیگری هم وجود دارند که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد. کافی است اعلام شود از امروز فروش نفت‌خام ایران در اولین فرصت منتفی خواهد بود و سیاست تبدیل نفت‌خام به محصول و سپس فروش محصولات را دارد نه فروش نفت‌خام، البته این موضوع بار‌ها از سوی رهبر معظم انقلاب عنوان شده است که ایران باید خام‌فروشی را تعطیل کند، بنابراین صرفاً یادآوری این موضع از طرف ایران در جهان آن هم در زمان اوج مصرف و خرید نفت در تابستان باعث بالا رفتن قیمت نفت بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای خواهد شد، اینگونه امریکا هم نخواهد توانست ذخایر استراتژیک خود را با قیمت‌های پایین پر کند.
نهایتاً در زمستان دست ایران برای مذاکره احتمالی باز است و ذخایر استراتژیک نفتی امریکا خالی و در مذاکرات دست پایین را خواهد داشت. به امید سربلندی کشور و تمام ایرانیان.
* کارشناس اقتصادی
